Çoxqütblülük, bərabərlik, ədalət, qarşılıqlılıq - bu yaxınlarda Kazanda sammiti keçirilmiş BRICKS ölkələrinin irəli sürdüyü əsas prinsiplərdir.

Hazırda BRICS Birliyinin 9 üzvü var. 2024-cü il yanvarın 1-dən Braziliya, Çin, Hindistan, Rusiya və Cənubi Afrika Respublikası, həmçinin Misir, İran, BƏƏ və Efiopiya BRICKS-in tamhüquqlu üzvü olub.Artıq məlumdur ki, BRICKS ölkələrinin qlobal daxili iqtisadiyyatda payı 2024-cü ilin sonuna qədər 36,7 faizə çatacaq və bu göstərici "böyük yeddilik" (G7) ölkələrinin payını üstələyəcəkdir.

Birliyə üzv olan ölkələrin hökumətləri qarşılıqlı maraq doğuran məsələləri müzakirə etmək üçün mütəmadi olaraq görüşür. Tərəfdaşlar arasındakı münasibətlər müdaxiləsizlik, bərabərlik, maliyyə və siyasi münasibətlərin çoxqütblülüyü və qarşılıqlı fayda prinsipləri üzərində qurulur. Azərbaycan da məhz bu prinsipləri dəstəkləyir.

Qlobal gündəmdə mühüm dönüş nöqtəsi olan sammit dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan liderlərin və ekspertlərin diqqətini cəlb edib. Görüşdə beynəlxalq münasibətlərin gələcəyi, iqtisadiyyat və davamlı inkişafla bağlı əsas məsələlər müzakirə olunub. Dünya əhalisinin 40%-dən çoxunun yaşadığı və qlobal ÜDM-in üçdə birini istehsal edən BRICS ölkələri aktual problemlərin həlli istiqamətində yeni yanaşmalar yaratmaq üçün unikal mövqeyə malikdir.

Sammitin iclasını Rusiya prezidenti Vladimir Putin açıb. O, 2024-cü ilin yanvarından birliyə qoşulan Misir, Efiopiya, İran və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə görüşün "ilk dəfə geniş formatda" keçirildiyini vurğulayıb. Birliyə üzv olan ölkələr dünya sabitliyinə “sözdə deyil, əməldə” müsbət təsir göstərir, - deyə o əlavə edib.

Tədbir zamanı Rusiya lideri mühüm təşəbbüsləri açıqlayıb. "Bəzi BRICS ölkələri dünyanın ən böyük taxıl, paxlalı bitki və yağlı toxum istehsalçıları arasındadır. Bu baxımdan biz onun ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsində xüsusi rolunu nəzərə alaraq, məhsul və xammal üçün ədalətli və proqnozlaşdırıla bilən qiymət göstəricilərinin yaradılmasına töhfə verəcək BRICS taxıl birjasının açılmasını təklif etdik”, - Rusiya prezidenti bildirib. Onun sözlərinə görə, bu təşəbbüsün həyata keçirilməsi milli bazarları mənfi kənar müdaxilələrdən, spekulyasiyalardan və süni ərzaq qıtlığına səbəb olmaq cəhdlərindən qorumağa kömək edəcək.

Putin həmçinin bildirib ki, “daha ədalətli dünya nizamı”nın qurulmasına “hər şeyə və hamıya hökmranlıq etmək məntiqi ilə düşünməyə və hərəkət etməyə öyrəşmiş qüvvələr” mane olur. 

BRICS sammitində iştirak edən Azərbaycan prezidenti çıxışı zamanı Rusiya dövlət başçısına dəvətə görə təşəkkür edib. “Fürsətdən istifadə edərək, Rusiya Federasiyasını BRICS-ə uğurlu sədrliyi münasibətilə təbrik etmək istərdim”, - deyə İlham Əliyev Azərbaycanın “beynəlxalq münasibətlərdə çoxtərəflilik prinsipinin fəal tərəfdarı” olduğunu qeyd edib. 

Azərbaycan coğrafi mövqeyindən istifadə edərək müasir infrastruktur yaratmaqla Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin keçdiyi Avrasiyanın mühüm nəqliyyat və logistika mərkəzlərindən birinə çevrildiyini və noyabrda Bakıda ən böyük beynəlxalq iqlim konfransı COP29-un keçiriləcəyini xatırladıb. “200-ə yaxın ölkənin COP29-un Azərbaycanda keçirilməsinə yekdilliklə qərar verməsi siyasətimizə hörmət və dəstəyin bariz göstəricisidir. Biz artıq qlobal Cənub və qlobal Şimal arasında iqlim üzrə əməkdaşlığa töhfə veririk və həm iqlim dəyişikliyi ilə bağlı, həm də qlobal təhlükəsizlik, beynəlxalq hüququn aliliyi, bir – birinin işinə qarışmamaq, qarşılıqlı hörmət məsələləri üzrə qarşılıqlı anlaşmaya nail olmağa çalışacağıq", - deyə Əliyev bildirib.

Qeyd etmək lazımdır ki, birliyə qoşulmaq istəyən ölkələrin sayı hər ay artır, hazırda 40-dan çox dövlət birliyə qoşulmaq üçün müraciət edib.

Təbii ki, Latın Amerikası, Afrika, Hind-Sakit okean regionu və Qlobal Cənub ölkələrinin imkanlarının güclənməsi Qərbi və ABŞ-ı əsəbiləşdirir. Onlar hesab edirlər ki, BRICS NATO, BMT və Avropa Birliyinin analoquna çevrilə bilər. Bundan sonra Vaşinqton və Brüssel əvvəlki kimi ölkələrə və xalqlara öz qaydalarını tətbiq edə bilməyəcək. Bu o deməkdir ki, digər dövlətlər Qərbin qınağından və tənqidindən qorxmadan müstəqil siyasət yürüdə bilərlər.

BRICS-in böyük perspektivləri və gələcək planları var. Ticarət əlaqələrinin müstəqilliyini və sabitliyini təmin etmək məqsədi ilə vahid ödəniş sisteminin yaradılması vəzifələrdən biridir. Yeni vasitənin təşkilat ölkələri arasında ticarət əməkdaşlığını yaxşılaşdıracağı gözlənilir. Bundan əvvəl Rusiya Maliyyə İdarəsinin nümayəndələri və ekspertlər hesablamışdılar ki, BRICS ölkələri arasında hesablaşma sisteminin yaradılması hər il 30 milyard dollara qədər qənaət etməyə imkan verəcək. 

Bir çox sammit iştirakçılarının qeyd etdiyi kimi, dəyişkən dünya şəraitində davamlı inkişafın təşviqinə və gələcəyin sabit iqtisadiyyatının formalaşmasına yönəlmiş investisiyaların cəlb edilməsinə, yoxsulluğun azaldılmasına, ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə, ticarətin inkişafına və turizm sənayesinin dəstəklənməsinə yönəlmiş təşəbbüslərin təşviqinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bu səylər ahəngdar regional inkişafı təşviq edərək daha dayanıqlı və firavan iqtisadiyyat yaratmağa kömək edəcək. 

Tailandın Baş nazirinin müavini Anutin Çarnvirakulun sözlərinə görə, iqtisadi və siyasi tərəfdaşlıq yalnız qarşılıqlı anlaşma olduqda qarşılıqlı fayda gətirir. “Gələcəkdə Tailand qeyri-məhdud iqtisadi imkanlar üçün BRICS-i ASEAN regionu ilə birləşdirən körpü ola bilər. Əminəm ki, əməkdaşlığımız rahat şəkildə inkişaf edəcək”.

Ekspertlərin fikrincə, öz təsirlərini gücləndirmək üçün BRICS ölkələri investisiyaların cəlb edilməsinə, ticarətin yaxşılaşdırılmasına və informasiya və texnologiya mübadiləsinin genişləndirilməsinə diqqət yetirməlidir. Xarici investorlar üçün əlverişli şəraitin yaradılması, ticarət maneələrinin və elmi əməkdaşlığın sadələşdirilməsi ölkələrin iqtisadi imkanlarını və rəqabət qabiliyyətini artırmağa kömək edəcəkdir. 

Sonda qeyd etmək istərdik ki, güclü iqtisadi və siyasi resursları olan BRICS-in dünya siyasətində güclü birlik formalaşdırmaq üçün bütün ilkin şərtləri var. Sammit sadəcə dünya liderlərinin bir araya gəldiyi iclas deyil, qəbul edilən qərarlar, qlobal reaksiyalar baxımından mühüm hadisə idi. Müzakirə olunan məsələlər qlobal siyasətin, iqtisadiyyatın və təhlükəsizliyin gələcəyinə birbaşa təsir göstərdiyi üçün bu forum dünyanın hər yerindən siyasətçilərin, analitiklərin və ictimaiyyətin diqqətini cəlb edib. 

Əməkdaşlığın gücləndirilməsinə diqqət yetirməklə BRICS ölkələri nəinki öz mövqelərini yaxşılaşdıra, həm də ərzaq təhlükəsizliyi və davamlı inkişaf kimi qlobal məsələlərə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər.

Н. Ağazadə